به گزارش معاونت پژوهش مدرسه، سی و نهین جلسه ی پژوهشی تدبر و محوربندی و بازخوانی صحیفه سجادیه با حضور اساتید و طلاب این مدرسه در روز چهارشنبه 29 اردیبهشت۱۴۰۰ ساعت 7 صبح، دعای بیستم توسط خانم کاویانی در اسکای روم برگزار شد.

خانم کاویانی از اساتید و همکاران پژوهش به ارائه شرح دعای بیستم با موضوع"دعای آن حضرت در مکارم‌ اخلاق و اعمال پسندیده" فراز 1 تا نيمه اي از 3 پرداخت. جلسه چنین گذشت:

در ابتدا سرکار خانم ناطقیان مروری در دعای وداع با ماه مبارک رمضان داشتند و در ادامه خانم کاویانی دعا را خواندند و فرمودند دعای مکارم الاخلاق از عظیم ترین دعاهایی است که در سبک زندگی و در تمام ساحات وجودی شخصی و اجتماعی و... انسان می توان از آن استفاده کرد. امام ویژگی هایی را از خلق بیان می کنند که در سطح بالایی از خلق هستند.

دعای آن حضرت است در مکارم‌ اخلاق و اعمال پسندیده. خود کلمه ی مکارم قابل بحث است و نکاتی دارد. مکارم جمع مکرم یا مکرمه است و به معنای بزرگواری و در مقابله با قبح نیست بلکه در مقابل لوائم است یعنی ویژگی ها و خصلت های بزرگوارانه است. نه اینکه فقط خوب است بلکه خودش منشأ خوبی هاست و خوبی های دیگر از این زائیده و جدا می شود و از واژه مَرْضِيِّ الْأَفْعَالِ اشاره به اوج درجه و رضایت خداوند است و در دعا به اخلاق و افعالی اشاره می شود که در اوج و بالاترین مراحل هستند. اخلاق جمع خلق است درواقع یک نظام ساختاری شخصیتی برای انسان است. شخصیت ساختاری است که از ریشه های درونی فرد تشکیل می شود، اخلاق نیز شاکله درونی فرد را می سازد و انسان به واسطه آن تکامل پیدا می کند.

فراز اول: دعا با صلوات شروع می شود و چون صلوات دعای مستجاب است ما هم یاد می گیریم که دعاهایی که بین دو صلوات قرار می گیرد ان شالله مستجاب است. لغت ایمان یک باور قلبی است و آن است که در قلب و ذهن و معرفت انسان رخ می دهد و تحق آن در قلب است. ایمان از ماده امن به معنای آرامش و اطمینان خاطری است که در باطن انسان محقق می شود. وقتی حضرت می فرمایند بَلِّغْ بِإِيمَانِي أَكْمَلَ الْإِيمَانِ مشخص می شود که ایمان درجاتی دارد و از کم شروع می شود و می تواند رشد پیدا کند و به بلوغ کامل برسد و اوج آن در ائمه اطهار است. وقتی حضرت می فرمایند إِيمَانِي یعنی اینکه ایمان در انسان وجود دارد و باعث ایمان خود فرد است و خود فرد ایجاد می کند ولی شخص بی نیاز نیست در تکمیل آن و باید از خداوند متعال کمک بگیرد و نباید به کیفیت ایمان خود راضی باشیم و به دنبال رشد آن باید باشیم. وقتی حضرت می فرمایند وَ اجْعَلْ يَقِينِي یعنی یقین از نوع ایمان نیست و متفاوت است زیرا وَ اجْعَلْ برای آن آمده یعنی خداوند باید آن را قرار بدهد. یقین باور قطعی است و شدت و غلظت ایمان و تسلیم بی قید و شرطی است که بعد از ایمان آوردن در ضمیر افراد مؤمن قرار داده می شود. با کلمه فضل به معنای دلالت بر زیاد بودن چیزی است آمده.

در اینجا که می فرماید: انْتَهِ بِنِيَّتِي إِلَى أَحْسَنِ النِّيَّاتِ، نیت درواقع قصد و آن میل باطنی رفتن به سمت غایت عمل است که انسان با آن برای رسیدن به مقصد خود گام بر می دارد و كلمهإِلَى نشان می دهد که برای رسیدن به آن مسیری را باید طی کنیم و برای رسیدن به نیت احسن به غایت هدف فکر کند.

كلمه‌ي حَسن در مقابل قبح است و در اينجا كلمه‌ي نيت را مي‌توان از انگيزه هم معنايش را بگريم. يعني انگيزه‌ي اصلي كه باعث مي‌شود ما كاري را انجام دهيم. وَ بِعَمَلِی إِلَی أَحْسَنِ الْأَعْمَالِ، عمل مرا به بهترين اعمال منتهي كن. احسن اعمال منظور عمل خالصي است كه از كسي جز خدا نبايد توقع داشته باشيم. و مي تواند به حسن فاعلي و فعلي اشاره داشته باشد. حسن فاعلي اين است كه نيّتمان خالص باشد و حسن فعلي هم اينكه كيفيت عملمان كامل باشد.

سركار خانم ناطقيان استاد پژوهش در اينجا متذكر شدند كه ابتداي دعا را امام درخواست كامل كردن ايمان و يقين شروع مي‌كنند اين نشان مي‌دهد كه اساس اخلاقيات و عمل ما اصلاح بينش است. در روايات آمده است يقين بالاتر از ايمان است و باور قطعي است. مراحل بالاي ايمان كه باور است كم كم وارد يقين مي‌شود. ايمان از ريشه‌ي امن كه امنيت خاطر و باور است. در كنار ايمان در قرآن عمل صالح آمده است. اينجا لغت انْتَهِ آمده يعني نيت مرا به انتها برسان منظور اين است كه كمكم كه براي حفظ آن. نيت انجام كار و عمل به آن مهم است ولي حفظ و به انتها رساندن آن خيلي مهم‌تر است.

سركار خانم كاوياني در ادامه فرمودند: عمل جزء ماهيت ايمان نيست ولي تا عمل نباشد ايمان محقق نمي‌شود و تمام اينها به تنهايي و بدون امداد الهي بدست نمي‌آيد.

اللَّهُمَّ وَفِّرْ بِلُطْفِک نِیتِی، كلمه‌ي وَفِّرْ دلالت بر كسرت و تماميت چيزي دارد. از خداوند خواسته مي‌شود به لطف خودش نيت ما را تمام و كامل و كثير بگرداند.

وَ صَحِّحْ بِمَا عِنْدَک یقِینِی، سالم كن به واسطه‌ي آنچه كه نزد خودت است يقين من را؛كلمه ي صحت به معناي خالي بودن از عيب و بيماري است. در اينجا بدست مي‌آيد احتمال اينكه يقين ما خلاف واقع باشد و معيوب باشد وجود دارد و امكان تصحيح آن است ولي به واسطه‌ي آنچه كه در نزد خداوند است. و ما بايد به واسطه‌ي اهل بيت از خداوند خواستار شويم و خودمان را به دست ايشان مي‌سپاريم و از ايشان الگوگيري و تبعيت مي‌كنيم تا يقينمان از مسير هدايت خارج نشود.

وَ اسْتَصْلِحْ بِقُدْرَتِک مَا فَسَدَ مِنِّی، و به قدرت خودت آنچه را كه فاسد شده از من اصلاح بگردان. از اينجا برمي‌آيد كه دعا كردن در اصلاح نفس مؤثر است. عمل فاسد مي‌شود يعني آثار آن از بين مي‌رود و صوابي به آن مترتب نمي‌شود و منشأ فساد خود فرد است و منشأ اصلاح خداوند است.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اکفِنِی مَا یشْغَلُنِی الِاهْتِمَامُ بِهِ، كفايت كن بر من اموري را كه مشغول مي‌كند مرا اهتمام به آن. نكته‌ي مهم در اينجا جهت دهي به كارهايي است كه خداوند براي ما به صورت هدف قرار داده است.

وَ اسْتَعْمِلْنِی بِمَا تَسْأَلُنِی غَداً عَنْهُ، و بخواهيم كه امور ما به سمتي برود كه در فردا در مورد آنها از ما سؤال مي‌شود. منظور از واژه‌ي غَداً قيامت است و چون خيلي نزديك است فردا گفته شده است.

وَ اسْتَفْرِغْ أَیامِی فِیمَا خَلَقْتَنِی لَهُ، و فراغت داشته باشد روزهاي من براي آنچه كه به آن سبب آفريده شده‌ام. يعني زندگي معنا دارد و هدف معناي آن را خداوند تعريف كرده است و انسان موقعي عبد مي‌شود و به مقام عبوديت مي‌رسد كه برنامه ريزي زندگي‌اش به آن شكلي باشد كه خداوند از او خواسته است.

وَ أَغْنِنِی وَ أَوْسِعْ عَلَیّ فِی رِزْقِک، و مرا بي‌نياز كن و براي من رزق واسعي را در روزي خودت فراهم كن. در عين حال كه ايمان و يقين و عمل صالح از خداوند خواسته مي‌شود طلب امور مادي هم مي‌شود چون انسان از امور مادي هم خالي نيست.

در ادامه خانم ناطقيان كتاب لغت معجم الوسيط و شرح آقاي انصاريان را معرفي كردند و از دوستان خواستند هر جلسه هر عزيزي كه ارائه دارند يك شرح معرفي كنند به عزيزان ديگر و بعد هم با دعاي ايشان جلسه خاتمه پيدا كرد.

• < قبلی
• بعدی >