امروز پنج شنبه, 09 فروردين 1403 - Thu 03 28 2024

منو

جلسه سی و هفتم تدبر صحیفه سجادیه

sajad2

به گزارش معاونت پژوهش مدرسه، سی و هفتمین جلسه ی پژوهشی تدبر و محوربندی و بازخوانی صحیفه سجادیه با حضور اساتید و طلاب این مدرسه در روز پنجشنبه 16 اردیبهشت۱۴۰۰ ساعت 9:30 صبح، دعای وداع با ماه مبارک رمضان توسط خانم ناطقیان در اسکای روم برگزار شد.

خانم ناطقیان از اساتید واحد پژوهش مدرسه به ارائه شرح فرازهایی از دعای وداع با ماه مبارک رمضان با موضوع "از دعاهاى امام سجاد عليه السّلام است درباره وداع با ماه رمضان "چند فراز انتخابی از میان فرازهای دعا پرداخت. جلسه چنین گذشت:

استاد گفتند که امام علیه السلام در این دعا یک سبک زندگی جدید به ما می آموزند که خیلی با دنیای مادی امروز متفاوت است. و امام با ماه مبارک مانند موجود زنده برخورد می کنند. این نگاه مخصوص اهل بیت (علیهم السلام) است. نماز هم اینچنین باید دید. روایتی داریم که در آن می فرماید: وقتی فرد از دنیا می رود شش صورت با او همراه قبر می شوند ازجمله نماز و روزه و... (روایت مفصل است) این نشان می دهد که نماز و روزه و ماه رمضانی که همراهشان هستیم و بالاتر از آن تمام هستی شعور و حیات دارند و همراه ما هستند طبق این به نظر سه محور در دعا هست: 1- معرفی خداوند و شناخت خداوند  2- معرفی ماه مبارک  3- دعا در این ماه.

سپس فراز های مختلفی را با توجه به محوربندی ها انتخاب و بیان کردند:

فرازهای محور اول:

فراز 1: «اَللَّهُمَّ یا مَنْ لایَرْغَبُ فِى‌الْجَزآءِ»؛ اى خدایى که رغبت نمی کنی در پاداش.

آمده است که انسانها گاهی کارها را خوفاً من العقاب و گاهی شوقاً الی ثواب انجام می دهیم. باید سعی کنیم کارهایمان به این دلایل نباشند بلکه به خاطر خود عمل و به خاطر اینکه خداوند اهلیت دارد و سزاوار بندگی کردن است انجام دهیم. در مسائل تربیتی هم سعی کنیم کارها فقط با تشویق و تنبیه نباشد بلکه به خاطر شایستگی خود آن کار انجام شود.

فراز 2: «وَ یا مَنْ لایَنْدَمُ عَلَى الْعَطآءِ»؛ و ای خدایی که از عطا و بخشش پشیمان نمى‌ شوی.

انسانها گاهی از عطای خود پشیمان می شوند مخصوصاً جایی که فکر می کنند شخصی که به او عطا کرده اند یا شایستگی نداشته و یا در مقابل بخشش درست رفتار نکرده. اما خداوند با اینکه ما شایستگی نداریم عطا می کند و پشیمان هم نمی شود.

فراز 3: «وَ یا مَنْ لایُکافِئُ عَبْدَهُ عَلَى‌السَّوآءِ»؛ اى خدایی که مجازات نمی دهی بنده ات را به تناسب با آن.

خداوند نمی گوید هرچه کردید به اندازه آن جزا می دهم شما را. کار خوب را چند برابر می دهد و کار بد را فرصت توبه می دهد و سریع مجازات نمی کند.

نکته ای که باید توجه شود این است که هرجا صفت خداوند می آید اولاً به دلیل شناخت خداوند است که خیلی اثر دارد و دوماً اینکه سعی کنیم خودمان شبیه آن شویم. وقتی خودمان و خانواده و جامعه شبیه آن صفت شود آنوقت تجلی خدا صورت می گیرد.

فراز 4: «مِنَّتُکَ ابْتِدآءٌوَعَفْوُکَ تَفَضُّلٌ، وَ عُقُوبَتُکَ عَدْلٌ، وَ قَضآؤُکَ خِیَرَةٌ»؛ نعمتت بى استحقاق به بندگان رسد، و عفوت تفضل، و مجازاتت عدالت، و قضایت عین خیر است.

منت بعضی جاهای خاص می آید. یا همان به معنای نعمت است یا به معنای نعمت های سنگین و بزرگ است. شاید چون این دعا هدفش وداع با ماه مبارک است این واژه به کار برده شده است.

بخششت تفضل است. ما شایسته چیزی نبودیم که با فضل خودت همواره با ما رفتار می کنی.

قضایت خیر است اگرچه ما خوش نداشته باشیم ولی باید بپذیریم چون «عسی ان تکرهو شیءٌ و هو خیرٌ لکم».

فراز 5: «اِنْ اَعْطَیْتَ لَمْ تَشُبْ عَطآئَکَ بِمَنٍّ، وَ اِنْ مَنَعْتَ لَمْ یَکُنْ مَنْعُکَ تَعَدِّیاً»؛ اگر بخشش کنى عطایت را به منّت آلوده نکنى، و اگر عنایت نکنى از باب ستم نیست.

تشب از ریشه شوب است که واو حذف شده (از حروف عله است) به معنای آلوده شدن.

فراز 6: «تَشْکُرُ مَنْ شَکَرَکَ وَ اَنْتَ اَلْهَمْتَهُ شُکْرَکَ»؛ آن‌که تو را شکر کند شکرش کنى، در صورتى که خودت آن شکر را به او الهام فرمودى.

این فراز نشان دهنده این است که فقط انسانها شاکر نیستند بلکه خداوند هم شاکر است. خداوند با پاداش دادن و مضاعف کردن نعمت شاکر است.

فراز 7: «وَ تُکافِئُ مَنْ حَمِدَکَوَ اَنْتَ عَلَّمْتَهُ حَمْدَکَ»؛ و هر که تو را بستاید پاداشش مى‌دهى در حالى که آن ستایش را خودت به او تعلیم‌کردى.

فراز 8: «تَسْتُرُ عَلى‌ مَنْ لَوْ شِئْتَ فَضَحْتَهُوَ تَجُودُ عَلى‌ مَنْ لَوْ شِئْتَ مَنَعْتَهُ، وَ کِلاهُما اَهْلٌ مِنْکَ لِلْفَضیحَةِ وَ الْمَنْعِ، غَیْرَ اَنَّکَ بَنَیْتَ اَفْعالَکَ عَلَى التَّفَضُّلِ وَ اَجْرَیْتَ قُدْرَتَکَ عَلَى التَّجاوُزِ»؛ پرده مى‌پوشى بر آن که اگر مى‌خواستى رسوایش مى‌کردى، و جود و کرم کنى بر آن که اگر مى‌خواستى از وى دریغ مى‌کردى، در صورتى که هر دو مستحق رسوایى و دریغ تو اند، امّا تو تمام امورت را براساس تفضل بنا نهاده‌اى، و قدرتت را بر آئین گذشت مقرّر کرده‌اى، و با آن که با تو به مخالفت برخاسته با بردبارى.

خداوند قدرتش را بر گذشت و تجاوز قرار داده است و نه اینکه در همه امور عادلانه رفتار کند.

فراز 9: «وَ تَلَقَّیْتَ مَنْ عَصاکَ بِالْحِلْمِ، وَ اَمْهَلْتَ مَنْ قَصَدَ لِنَفْسِهِ بِالظُّلْمِ، تَسْتَنْظِرُهُمْ بِاَناتِکَ اِلَى الْاِنابَةِ، وَ تَتْرُکُ مُعاجَلَتَهُمْ اِلَى التَّوْبَةِ لِکَیْلا یَهْلِکَ عَلَیْکَ هالِکُهُمْ، وَ لایَشْقى‌ بِنِعْمَتِکَ شَقِیُّهُمْ اِلاّعَنْ طُولِ الْاِعْذارِ اِلَیْهِ، وَ بَعْدَ تَرادُفِ الْحُجَّةِ عَلَیْهِ، کَرَماً مِنْ عَفْوِکَ یا کَریمُ، وَ عآئِدَةً مِنْ عَطْفِکَ یا حَلیمُ»؛ روبرو مى‌شوى، و به آن که در حق خویش ستم کرده مهلت مى‌دهى، با صبر و بردبارى خود مهلتشان مى‌دهى تا به حضرتت بازگردند، و در مؤاخذه عاصیان شتاب نمى‌کنى تا به توبه موفق شوند، تا هلاک شونده آنان بدون رضاى تو هلاک نشود، و تیره‌بختشان به نعمتت بدبخت نشودمگر پس از قطع بهانه و بعد از اتمام حجت همه جانبه بر او، و این همه بزرگوارى و آقایى از عفو و گذشت توست اى بزرگوار، و بهره‌اى است از محبتت اى بردبار.

دو واژه مهم و قابل تأمل که در اینجا آمده یکی حلم است و یک هم کرامت. کریم یکی از صفات خداوند است. و اهل بیت ما هم کرامت دارند. در دعای افتتاح آمده دولت کریمه صاحب الزمان (عج الله تعالی فرجع الشریف)دولتی است که کرامت دنیا و آخرت را روزی ما می کند. حلیم با صبور بودن کمی متفاوت است. ضد سرعت در برخورد است.

فراز 10: «اَنْتَ الَّذى فَتَحْتَ لِعِبادِکَ باباً اِلى‌ عَفْوِکَ، وَ سَمَّیْتَهُ التَّوْبَةَ، وَ جَعَلْتَ عَلى‌ ذلِکَ الْبابِ دَلیلاً مِنْ وَحْیِکَ، لِئَلا اَّیَضِلُّوا عَنْهُ، فَقُلْتَ -تَبارَکَ اسْمُکَ -: تُوبُوا اِلَى‌اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً عَسى‌ رَبُّکُمْ اَنْ یُکَفِّرَ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ یَدْخِلَکُمْ جَنّاتٍ تَجْرى مِنْ تَحْتِهَا الْاَنْهارُ»؛ تویى که بر بندگانت درى به سوى بخشش خود باز کرده‌اى، و آن را باب توبه نامیده‌اى، و بر آن درِ گشوده راهنمایى از وحى خود قرار داده‌اى، تا آن را گم نکنند، پس خود - که نامت والا و مبارک است - فرمودى: «به سوى خدا توبه خالص و بى‌پیرایه آورید، باشد که پروردگارتان گناهان شما را محو کند، و شما را داخل بهشت‌هایى فرمایدکه نهرها از زیر آن روان است.

در این فرازها امام برای سبک زندگی شاهد مثالهای قرآنی می آورند. «تُوبُوا اِلَى‌اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً عَسى‌ رَبُّکُمْ اَنْ یُکَفِّرَ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ یَدْخِلَکُمْ جَنّاتٍ تَجْرى مِنْ تَحْتِهَا الْاَنْهارُ» آیات مبارکه سوره تحریم هستند.

آمده است که بعد از شب قدر را برای خودتان ابتدای سال بگیرید و برنامه ریزی جدید برای زندگی داشته باشید با توبه نصوح و با بازگشت حقیقی.

فراز 11: «یَوْمَ لا یُخْزِى اللَّهُ النَّبِىَّ وَ الَّذینَ امَنُوا مَعَهُ، نُورُهُمْ یَسْعى‌ بَیْنَ اَیْدیهِمْ وَ بِاَیْمانِهِمْ یَقُولُونَ: رَبَّنا اَتْمِمْ لَنا نُورَنا، وَ اغْفِرْ لَنا، اِنَّکَ عَلى‌ کُلِّ شَىْ‌ءٍ قَدیرٌ فَما عُذْرُ مَنْ اَغْفَلَ دُخُولَ ذلِکَ الْمَنْزِلِ بَعْدَ فَتْحِ الْبابِ وَ اِقامَةِ الدَّلیلِ؟»؛ در آن روزى که خداوند پیامبر خود و آنان را که به او ایمان آوردند خوار و ذلیل نمى‌کند، درحالى‌که نورشان پیش‌رویشان و از جانب راستشان روان است مى‌گویند: خداوندا نورمان را کامل کن، و ما را مورد مغفرت قرار ده، که تو بر هر چیز توانایى. پس عذر کسى که از ورود به آن خانه غفلت کند پس از گشوده شدن در و به‌پا داشتن راهنما چه خواهد بود؟

امام ادامه می دهند و صفات خداوند را بیان می کنند تا می رسند به اینکه خدایا تو ماه مبارک رمضان را برای ما آوردی.

فراز 20: «اَللَّهُمَّ وَ اَنْتَ جَعَلْتَ مِنْ صَفایا تِلْکَ الْوَظآئِفِ، وَ خَصآئِصِ تِلْکَ الْفُرُوضِ شَهْرَ رَمَضانَ الَّذِى اخْتَصَصْتَهُ مِنْ سآئِرِ الشُّهُورِ، وَ تَخَیَّرْتَهُ مِنْ جَمیعِ الْاَزْمِنَةِ وَ الدُّهُورِ، وَ اثَرْتَهُ عَلى‌ کُلِّ اَوْقاتِ السَّنَةِ بِما اَنْزَلْتَ فیهِ مِنَ الْقُرْانِ وَ النُّورِ، وَ ضاعَفْتَ فیهِ مِنَ الْایمانِ، وَ فَرَضْتَ فیهِ مِنَ الصِّیامِ، وَ رَغَّبْتَ فیهِ مِنَ الْقِیامِ، وَ اَجْلَلْتَ فیهِ مِنْ لَیْلَةِ القَدْرِ الَّتى هِىَ خَیْرٌ مِنْ اَلْفِ شَهْرٍ»؛ خداوندا تو از خالص‌ترین آن وظایف، و برگزیده‌ترین آن فرائض، ماه رمضان را قرار دادى که آن را از میان سایر ماهها برگزیدى، و از میان همه زمانها و عصرها اختیار کردى، و بر تمام اوقات سال ترجیح دادى، به خاطر آنکه در آن قرآن و نور نازل فرمودی، و ایمان را در این ماه چند برابر ساختى، و روزه گرفتن را در آن واجب فرمودى، و به شب زنده‌دارى در آن ترغیب کردى، و شب قدر را در آن که از هزار شب با ارزش‌تر است بزرگ داشتى.

مهم ترین اتفاق این ماه انزال قرآن است. در این فراز امام ویژگی های این ماه را که برگزیده می کند بر دیگر ماه ها بیان می کنند. از اینجا وارد بحث ماه رمضان می شوند.

فراز 23: «فَنَحْنُ مُوَدِّعُوهُ وِداعَ مَنْ عَزَّ فِراقُهُ عَلَیْنا، وَ غَمَّنا وَ اَوْحَشَنَا انْصِرافُهُ عَنّا، وَ لَزِمَنا لَهُ الذِّمامُ - الْمَحْفُوظُ، وَ الْحُرْمَةُ الْمَرْعِیَّةُ، وَ الْحَقُّ الْمَقْضِىُّ، فَنَحْنُ قآئِلُونَ: اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا شَهْرَ اللَّهِ الْاَکْبَرَ، وَ یا عیدَ اَوْلِیآئِهِ»؛ اینک آن را وداع مى‌گوییم وداع کسى که هجرانش بر ما غم‌انگیز است، و روى گرداندنش ما را به اندوه و وحشت دچار کرده، و بر عهده ما پیمان ناگسستنى، و حرمت در خور توجه، و حق لازم دارد، به این خاطر مى‌گوییم: سلام بر تو اى بزرگ‌ترین ماه خدا، و اى عید عاشقان حق.

 

 

عزیز به معنای سخت است وقتی می گوییم خداوند عزیز است یعنی سخت و محکم و شکست ناپذیر است. ببینید در زندگی اهل بیت (علیهم السلام) غم و وحشت کجاست؟ «وَ غَمَّنا وَ اَوْحَشَنَا انْصِرافُهُ عَنّا»

گفته اند این «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ»ها که در فرازهای بعدی هم آمده است مانند خداحافظی آخر نماز است.

فراز 24: «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اَکْرَمَ مَصْحُوبٍ مِنَ الْاَوْقاتِ، وَ یا خَیْرَ شَهْرٍ فِى الْاَیّامِ وَ السّاعاتِ»؛ سلام بر تو اى کریم‌ترین همنشین از میان اوقات، و اى بهترین ماه در روزها و ساعات.

فراز 25: «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ مِنْ شَهرٍ قَرُبَتْ فیهِ الْامالُ، وَ نُشِرَتْ فیهِ الْاَعْمالُ»؛ سلام بر تو اى ماهى که در طىّ تو برآورده شدن آمال نزدیک شده، و اعمال در آن پخش و فراوان است.

در آموزه های دینی ما را از طول الامل پرهیز داده اند. ولی اینجا آمده آرزوها نزدیک می شوند در این ماه. آرزوهایی که فرد برای آن تلاش می کند و در این ماه به آنها برکت داده می شود.

فراز 26: «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ مِنْ قَرینٍ جَلَّ قَدْرُهُ مَوْجُوداً، وَ اَفْجَعَ فَقْدُهُ مَفْقُوداً، وَ مَرْجُوٍّ الَمَ فِراقُهُ»؛ سلام بر تو اى همنفسى که قدر و منزلتت بزرگ، و فقدانت بسیار دردناک است، و اى مایه امیدى که دوریت رنج‌آور است.

فراز 27: «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ مِنْ اَلیفٍ انَسَ مُقْبِلاً فَسَرَّ، وَ اَوْحَشَ مُنْقَضِیاً فَمَضَّ»؛ سلام بر تو اى همدمى که چون رو کنى ما را مونس شاد کننده‌اى، و چون سپرى شوى وحشت‌آور و دردناکى.

شاید ما چنین غم و وحشتی نداشته باشیم با تمام شدن این ماه با برکت ولی امام در اینجا افق فکری و هم احساسات و هم اندیشه و بینش ما را بالا می برند تا سطح ما بالاتر برود.

فراز 28: «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ مِنْ مُجاوِرٍ رَقَّتْ فیهِ الْقُلُوبُ، وَ قَلَّتْ فیهِ الذُّنُوبُ»؛ سلام بر تو اى همسایه‌اى که دلها نزد تو نرم شد، و گناهان در تو نقصان گرفت.

فراز 29: «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ مِنْ ناصِرٍ اَعانَ عَلَى الشَّیْطانِ، وَ صاحِبٍ سَهَّلَ سُبُلَ الْاِحْسانِ»؛ سلام بر تو اى یاورى که ما را در مبارزه با شیطان یارى دادى، و اى مصاحبى که راههاى احسان را هموار و آسان کردی.

زمینه های مبارزه با شیطان در این ماه بیشتر است.

فراز 30: «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ ما اَکْثَرَ عُتَقآءَ اللَّهِ فیکَ، وَ ما اَسْعَدَ مَنْ رَعى‌ حُرْمَتَکَ بِکَ!»؛ سلام بر تو که چه بسیارند آزاد شدگان حضرت حق در تو، و چه سعادتمند است کسى که حرمتت را به واسطه خودت رعایت کرد!

فراز 31: «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ ما کانَ اَمْحاکَ لِلذُّنُوبِ، وَ اَسْتَرَکَ لِأَنْواعِ الْعُیُوبِ!»؛ سلام بر تو که چه بسیار گناهان را از پرونده ما زدودى، و چه عیب‌ها که بر ما پوشاندى!

فراز 32: «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ ما کانَ اَطْوَلَکَ عَلَى الْمُجْرِمینَ، وَ اَهْیَبَکَ فى صُدُورِ الْمُؤْمِنینَ!»؛ سلام بر تو که زمانت بر گنهکاران چه طولانى بود، و در دل مؤمنان چه هیبتى داشتى!

چند جمله دیگر امام در خداحافظی با این ماه ادامه می دهند و در آخر دعاهای امام در این ماه آمده است که خانم ناطقیان این دعاها را دعای پایانی جلسه هم قرار دادند:

فراز 48: «اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلى‌ مُحَمَّدٍ وَ الِهِ، وَ اجْبُرْ مُصیبَتَنا بِشَهْرِنا، وَ بارِکْ لَنا فى یَوْمِ عیدِنا وَ فِطْرِنا، وَاجْعَلْهُ مِنْ خَیْرِ یَوْمٍ مَرَّ عَلَیْنا، اَجْلَبِهِ لِعَفْوٍ، وَ اَمْحاهُ لِذَنْبٍ، وَ اغْفِرْ لَنا ما خَفِىَ مِنْ ذُنُوبِنا وَ ما عَلَنَ»؛ خداوندا بر محمد و آلش درود فرست، و ضایعه دردآور از دست رفتن رمضانمان را جبران کن، و روز عیدمان و فطرمان را بر ما مبارک گردان، و آن را از بهترین روزهایى قرار ده که بر ما گذشته، که بیشترین عفو را موجب، و بیشترین معاصى را محو کننده باشد، و گناهان پنهان و آشکار ما را مورد مغفرت قرار ده.

خداوندا ما مصیبت زده هستیم با رفتن ماه رمضان و این مصیبت را برای ما جبران کن. روایت است کسی در شب عید فطر می خندید. به او گفته می شود اگر واقعا جایزه عیدت را گرفته ای خنده ات جایز است وگرنه خنده جایی ندارد.

فراز 49: «اَللَّهُمَّ اسْلَخْنا بِانْسِلاخِ هذَا الشَّهْرِ مِنْ خَطایانا، وَ اَخْرِجْنا بِخُرُوجِهِ مِنْ سَیِّئاتِنا، وَ اجْعَلْنا مِنْ اَسْعَدِ اَهْلِهِ بِهِ، وَ اَجْزَلِهِمْ قِسْماً فیهِ، وَ اَوْفَرِهِمْ حَظّاً مِنْهُ»؛ بارالها پایان یافتن این ماه را پایان یافتن خطاهایمان قرار ده، و به دنبال خارج شدنش ما را از بدیهامان خارج کن، و ما را از سعادتمندترین اهل این ماه به آن، و پرنصیب‌ترین آنان در آن، و بهره‌مندترین ایشان از خودت قرار ده.

 

 

نظر خود را اضافه کنید.

0
شرایط و قوانین.
  • هیچ نظری یافت نشد